MIEJSCOWOŚCI
Biebrowo
Niewielka wieś, stanowiąca niegdyś siedzibę rodziny Fliessbach.
Znajduje się tam zespół dworsko-parkowy z folwarkiem z XIX wieku.
Pierwszymi właścicielami była rodzina von Jatzkow. Po II wojnie
światowej budynek znacjonalizowano i przekształcono w Stację
Hodowli Roślin. Aktualnie obiekt należy do osób prywatnych, pełni
funkcję mieszkalną.
Borkówko
Dawny folwark w dobrach borkowskich, później samodzielny majątek, a dziś przysiółek wchodzący w skład wsi Borkowo Lęborskie. Mieści się tam dwór z początku XX wieku, należący niegdyś do rodziny von Viehstaedt. Po wojnie został znacjonalizowany.
Dziś obiekt jest zniszczony, ale otoczony pięknymi okazami sędziwych drzew. Własność prywatna. Aktualnie rozpoczęto prace renowacyjne.
Choczewko
Przysiółek usytuowany przy drodze Choczewo-Ciekocino. Obecnie największa w regionie przetwórnia i przechowalnia warzyw. Znajduje się tam zespół dworsko-parkowy z folwarkiem z XIX wieku. Po II wojnie światowej obiekt przekształcono w Stację Hodowli Roślin. Obecnie własność prywatna, w trakcie
rewitalizacji.
Choczewo
Po raz pierwszy Choczewo wzmiankowane było w roku 1348, jako dobro rycerskie. Jego właścicielami były m.in. rodziny: Jackowskich, Wejherów i szwedzka rodzina Fölkersamb. Od 1774 roku Choczewo należało do protestanckiej gałęzi rodziny Dzięcielskich. Skuteczność gospodarowania i rosnące z pokolenia na pokolenie znaczenie tej rodziny wśród szlachty ziemi lęborskiej sprawiły, iż na początku XX wieku Choczewo stało się jedną z największych wsi w północnej części powiatu lęborskiego (w 1940 roku było tu 599 mieszkańców).
W okresie II wojny światowej ostatni z choczewskich dziedziców pozostawał w opozycji do władz faszystowskich. Po 1945 roku majątek upaństwowiono, a w pałacu powstała szkoła.
Ciekocino
Folwark, a dziś samodzielna część historycznego Ciekocina, położony przy trasie z Choczewa do Sasina. Majątek ten należał m.in. do rodów: von Krockow, von Braunschweig. Mieści się tam zespół dworsko-parkowy z folwarkiem z początku XX wieku. Po wojnie obiekt zdewastowany i przekształcony w PGR. W 2004 roku obiekt został wykupiony przez osobę prywatną i całkowicie zrewitalizowany, przekształcony w ekskluzywny, butikowy hotel, wraz ze stadniną koni i kompleksem ujeżdżalni.
Gardkowice
Mała wieś na trasie z Wejherowa do Choczewa. Znajduje się tam zespół pałacowo-parkowy z drugiej połowy XIX wieku. Na początku XX wieku został całkowicie splądrowany przez Rosjan. W 1980 roku pałac wraz z parkiem odkupiła osoba prywatna, która sukcesywnie prowadzi rewaloryzację zespołu. Obiekt owiany jest legendami. Jedna z nich głosi, że w majątku ukryty jest skarb.
Gościęcino
Pierwsze zapiski historyczne dotyczące wsi pochodzą z I połowy XIV wieku. Mieści się w niej zespół dworski (dwór i aleja lipowa). Majątek już po I wojnie światowej był własnością państwa polskiego. Od 1957 roku część północna dworu należała do gminy Choczewo, a część południowa do prywatnego właściciela. Obecnie całość jest własnością prywatną, kwaterą gospodarstwa agroturystycznego.
Jackowo
Zdjęcie: Wioletta Wójcik
Istnienie Jackowa potwierdzają dokumenty z II połowy XIV wieku. W XV i XVI wieku był to majątek obejmujący sąsiednie miejscowości: Biebrowo, Borkowo, Kierzkowo, Przebendowo i Sasino. Mieści się tam zespół dworsko-parkowy z folwarkiem (dwór, park, magazyn, rządcówka, cukrownia, gorzelnia), który powstał w 1804 roku. Około 1880 roku rozbudowano go w stylu neoklasycystycznym. Po II wojnie światowej mieścił się tu PGR. Obecnie jest to własność prywatna.
Lublewo Lęborskie
Niewielka miejscowość, wchodząca w skład sołectwa Starbienino. W średniowieczu tworzyła (wraz z Lublewkiem) wieś rycerską, należącą do drobnej, kaszubskiej szlachty. W XVII wieku Lublewo należało już tylko do Machów, a później przeszło w ręce rodziny von Eckoff. Mieści się tam zespół dworski z folwarkiem z drugiej połowy XIX wieku. Po 1945 roku funkcjonowała tu Stacja Hodowli Roślin. Obecnie jest to własność prywatna. Obiekt w trakcie remontu.
Lublewko
Źródło: Dwory i pałace Pomorza
Wieś należała do drobnej kaszubskiej szlachty – Lublewskich i Dargolewskich. Z czasem nastąpił podział na Wielkie i Małe Lublewo, dziś zwane Lublewkiem. Mieści się tam dwór z XIX wieku, wybudowany przez Szkota – Hugo Mac Leana. Po roku 1945 folwark należał do PGR. W 1998 roku został przekazany spółce HZZ w Prusewie. Dziś pełni funkcję mieszkalną.
Łętowo
Dawny majątek rycerski i gniazdo rodowe Łętowskich, znajdujące się w ich rękach od 1756 roku. Od połowy XIX wieku Łętowo wraz z Gardkowicami należało do Kossów. Mieści się tu kompleks dworsko-parkowy z folwarkiem z przełomu XIX i XX wieku, z pałacem wzniesionym przez Kossów i Fliessbachów, obiektami gospodarczymi i reliktami parku. Po wojnie działał tu PGR. Obecnie jest to własność Skarbu Państwa, obiekt nieużytkowany.
Osieki Lęborskie
Źródło: W. Wójcik
Jedna z najstarszych wsi północnych Kaszub, od XII wieku siedziba parafii i własność biskupów kujawskich. W 1566 roku dobra te zakupił Ernest Wejher. Od początku XVII wieku Osieki należały do rodziny
von Krockow, która uczyniła z nich centrum rozległych dóbr. W XIX wieku, gdy Osieki należały już do Kollerów, majątek liczył 1627 ha i funkcjonowały tu także cegielnia oraz huta szkła. Z czasem pałac został
zdewastowany i w 1964 roku rozebrany. Folwark aktualnie jest własnością prywatną. We wsi znajduje się także barokowy kościół z 1740 r., z oryginalnym wyposażeniem i XII-wieczną chrzcielnicą.
Przebendowo
Odnotowane w 1402 roku gniazdo Przebendowskich. Majątek tutejszy liczył 501 ha i miał 166 mieszkańców. Po wojnie Przebendowo należało do PGR (później SHR) w Żelaźnie. W dworze z połowy XIX wieku, od 1981 do 2009 roku mieściła się Stacja Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytety Gdańskiego. Aktualnie dwór jest własnością prywatną, od 2011 r. siedzibą Fundacji Wspierania Badań nad Wędrówkami Ptaków.
Sasino
Letniskowa wieś w zachodniej części gminy, założona została w końcu XVI wieku. Na początku XIX wieku dokonano zmeliorowania okolicznych nadmorskich łąk i założono, jako siedzibę majątku, niewielkie Sasinko. Rozwój wsi, jako miejscowości letniskowej, nastąpił w ostatnim dwudziestoleciu.
Od lat działa tu restauracja „Ewa Zaprasza”, ciesząca się renomą na całym Pomorzu. Mieści się tu zespół pałacowo-parkowy z drugiej połowy XIX wieku. Obecnie park i pałac nabył prywatny właściciel, który przekształcił obiekt w hotel.
Słajkowo
W przeszłości Słajkowo było niewielkim dobrem rycerskim, które wielokrotnie zmieniało właścicieli, lub było włączane do okolicznych majątków. W 1900 roku zakupił je Fliessbach, który przekształcił Słajkowo w swoją rezydencję. Po wojnie istniały tu indywidualne gospodarstwa rolne. Mieści się tu dworek z XIX wieku w otoczeniu parku; aktualnie stanowi własność prywatną.
Starbienino
Zdjęcie: Wioletta Wójcik
Pierwsza wzmianka o wsi jest z 1437 roku. Znajduje się tu zespół pałacowo-parkowy z XIX wieku. Po wojnie obiekt został znacjonalizowany i był w zarządzie m.in. Gdańskiego Przedsiębiorstwa Hodowli Roślin. Od 1995 roku zespół dworsko-parkowy przejął w użytkowanie Kaszubski Uniwersytet Ludowy w Wieżycy i przywracając całość do dawnej świetności otworzył filię – Ośrodek Edukacji Ekologicznej. Obecnie dwór pełni funkcje hotelowe.
Zwartowo
Dawny majątek ziemski i wieś folwarczna, położona przy drodze z Żelazna do Lęborka. Odnotowane już w 1364 roku Zwartowo należało do rodziny Łętowskich. Później jako właściciele wsi wymieniani byli
Jackowscy, Krokowscy i Somnitzowie.
Po wojnie grunty Zwartowa włączono do Stacji Hodowli Roślin w Żelaźnie, a zespół pałacowy z folwarkiem z drugiej połowy XIX wieku przekazano resortowi sprawiedliwości. Od 1964 roku działa tu ośrodek wypoczynkowy, przekształcony w latach 90. w Ośrodek Doskonalenia Kadr Służby Więziennej. We wsi mieści się również neogotycki kościół z początku XX wieku.
Żelazno
Nieduża wieś przy trasie z Pucka do Słupska. Istniała już w połowie XVI wieku i była dobrem rycerskim. W XVII i XVIII wieku majątek uległ rozdrobnieniu i dopiero w 1859 roku scaliła go rodzina von Milczewscy. W ich rękach Żelazno pozostawało do 1945 roku. We wsi mieści się zespół dworski z folwarkiem z drugiej połowy XIX wieku. Po wojnie majątek przekształcono w PGR, a następnie założono Stację Hodowli Roślin. Aktualnie pałac należy do nowych dzierżawców, którzy pochodzą ze Szkocji.
Stilo
Zdjęcie: Wioletta Wójcik
Niewielki nadmorski przysiółek w sołectwie Sasino, położony na skraju nadmorskich łąk, na północ od rzeki Chełst. Tworzy go kilkanaście zabudowań i latarnia morska usytuowana na zalesionej wydmie.
• Wzniesiona w latach 1904-1906, z metalowych elementów, mierząca 34 metry latarnia morska Stilo (z zabudowaniami latarnika);
• pasma ruchomych wydm „Wory pełne wełny” (wydmy białe i szare) oraz obszary roślinności zarastającej wydmy wśród bażynowego boru, na zachód od Osetnika.
Słajszewo
Zdjęcie: Wioletta Wójcik
Niewielka wieś na północ od Ciekocina, nad rzeką Chełst. W średniowieczu znajdował się tu młyn wodny. Wielokrotnie zmieniali się właściciele tutejszych gruntów. Dopiero w XIX wieku rodzina Rekowskich
połączyła je w niewielki majątek. Wieś oddalona jest od morza o około 2 km. Niezwykłe plaże, odwiedzane są głównie przez turystów, preferujących ciszę i spokój. Wraz z zalesionymi wydmami, jakie oddzielają przymorskie łąki od morza, stanowią wyjątkowo atrakcyjny teren do aktywnego wypoczynku i obserwacji natury.